اغلب از جاوا اسکریپت با عنوان «زبان وب» یاد می‌شود که امروزه نیز به یکی زبان برنامه‌نویسی مدرن و فراگیر تبدیل شده است. امروزه کاربرد جاوا اسکریپت محدود یه یک حوزه نمی‌شود و کاربردهای زیادی دارد که در این راهنمای کامل در اینباره توضیح ارایه خواهد شد.
جاوا اسکریپت چیست؟
جاوا اسکریپت JavaScript که اغلب به صورت خلاصه JS نیز نامیده می‌شود، یک زبان برنامه‌نویسی سطح بالا است که در ابتدا برای بهبود تعامل صفحات وب به کار می‌رفت. از زمان ظهور این زبان برنامه‌نویسی در اواسط دهه ۹۰ میلادی تا به امروز، دستخوش تغییرات زیادی شده و به یک زبان برنامه‌نویسی چندوجهی تبدیل شده که از شیوه برنامه‌نویسی تابعی و شی‌گرایی نیز پشتیبانی می‌شود. ترکیب جاوا اسکریپت با HTML و CSS امکان ایجاد یک صفحه پویا را به توسعه‌دهنده می‌دهد.
کاربرد جاوا اسکریپت در توسعه فرانت‌اند
محتوای پویای وب: قابلیت جاوا اسکریپت برای دستکاری DOM، امکان ایجاد صفحات با محتوای پویا را فراهم می‌کند. چنین صفحات پویایی کاربر را بیشتر درگیر کرده و باعث یک تجربه کاربری منحصربه‌فرد می‌شوند.
رابط کاربری واکنشگرا: فریمورک‌هایی مانند انگولار Angular و ری‌اکت React با کمک زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت، رابط‌های کاربری تعاملی و ریسپانسیوایجاد می‌کنند. در SPAها، از جاوا اسکریپت برای ترجمه سمت کلاینت و کاهش بار سرور و در نتیجه بهبود عملکرد برنامه تحت وب استفاده می‌شود.
کاربرد جاوا اسکریپت در توسعه بک‌اند
برنامه‌نویسی سمت سرور: توسعه‌دهندگان با کمک Node.js می‌توانند یک محیط توسعه سمت سرور داشته باشند. یکسان بودن زبان‌های برنامه‌نویسی سمت فرانت و بک‌اند باعث ایجاد یک محیط برنامه‌نویسی یکپارچه با امکان استفاده دوباره از کدها می‌شود.
سازگاری با پایگاه‌داده: جاوا اسکریپت با پایگاه‌داده‌هایی مانند MonoDB و فایربیس سازگاری کاملی داشته و امکان ذخیره و بازیابی آسان داده‌ها را فراهم می‌کند.
کاربرد جاوا اسکریپت در توسعه اپ موبایل
سازگاری چندسکویی: فریمورک‌هایی مانند React Native و فلاتر که از جاوا اسکریپت استفاده می‌کنند امکان ساخت برنامه‌های موبایل برای سکوهای متفاوت را فراهم می‌کنند. این سطح از تنوع به توسعه‌دهندگان اجازه ایجاد برنامه‌هایی را می‌دهد که بدون هیچگونه دردسری در سیستم‌های عامل اندروید و iOS به خوبی کار کنند.
ساخت برنامه‌های Native: جاوا اسکریپت در کنار کتابخانه‌های Native به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا برنامه‌های Native ایجاد کنند. با این کار، برنامه‌هایی تولید می‌شوند که ویژگی‌ها و خصوصیات آن مختص یک نوع خاصل از دستگاه موبایل است.
کاربرد جاوا اسکریپت در توسعه بازی
بازی‌های مبتنی بر مرورگر: کتابخانه‌هایی مانند Phaser و موتورهای بازی مانند Unity3D به توسعه‌دهندگان این اجازه را می‌دهند تا بازی‌هایی مبتنی بر مرورگر با کمک زبان برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت بسازند. این امکان باعث می‌شود توسعه بازی ساده‌تر شده و طیف وسیع‌تری از کاربران را هدف قرار دهد.
موتورهای بازی و کتابخانه‌ها: موتورهای ساخت بازی قدرتمندی مانند Babylon.js و کتابخانه‌هایی مانند Three.js از جاوا اسکریپت قدرت می‌گیرند که امکان ساخت بازی‌های شگفت‌انگیزی را فراهم می‌کنند.
کاربرد جاوا اسکریپت در تست خودکارسازی
خودکارسازی مرورگر: ابزارهایی مانند Selenium و Puppeteer برای مرورگرهایی بدون واسط کاربری استفاده می‌شود که از جاوا اسکریپت استفاده می‌کنند. این ابزارها امکان تست برنامه‌ها را روی چندین مرورگر ایجاد می‌کنند.
چارچوب‌های آزمایش: فریمورک‌های زیادی برای آزمایش جاوا اسکریپت وجود دارد مانند Jest و Mocha که به توسعه‌دهندگان ابزارهایی را برای ساخت و اجرای کیس‌های آزمایشی ارایه می‌دهند.
کاربرد جاوا اسکریپت در یادگیری ماشین
TensorFlow.js و ML5.js: کتابخانه‌های جاوا اسکریپت مانند TensorFlow.js و ML5.js امکان یادگیری ماشین را در مرورگر ایجاد می‌کنند. توسعه‌دهندگان می‌توانند مدل‌های یادگیری ماشین را مستقیما در برنامه‌های وب خود به کار گیرند.
تصویرسازی داده‌ها با D3.js
D3.js یک کتابخانه جاوا اسکریپت برای تصویرسازی داده‌ها است که به توسعه‌دهندگان امکان ساخت گراف‌ها و چارت‌های پویا و تعاملی می‌دهند. با کمک این ابزارها می‌توان چارت‌های پیچیده را پیاده‌سازی کرد.
کاربرد جاوا اسکریپت در اینترنت اشیا
کنترل دستگاه‌های اینترنت اشیا: جاوا اسکریپت با کمک پلتفرم‌هایی مانند Johny-Five امکان تعامل و کنترل دستگاه‌های اینترنت اشیا را ایجاد می‌کنند.
MQTT و WebSocket: یکی دیگر از قابلیت‌های جاوا اسکریپت سازگاری با پروتکل‌های ارتباطی مانند MQTT و WebSocket است که مخصوصا برای سناریوهای ارتباطی اینترنت اشیا کاربرد زیادی دارد.
کاربرد جاوا اسکریپت در واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR)
توسعه واقعیت افزوده و واقعیت مجازی با A-Frame: فریمورک A-Frame یک فریمورک وب برای ساخت تجربه واقعیت مجازی است که از جاوا اسکریپت برای ساخت محیط مجازی استفاده می‌کند.
Three.js برای توسعه گرافیک سه بعدی: جاوا اسکریپت با کمک Three.js که یک کتابخانه گرافیک ۳ بعدی است، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا از واقعیت مجازی و واقعیت افزودن به صورت مستقیم در مرورگر استفاده کنند.
کاربرد جاوا اسکریپت در چت بات ها و هوش مصنوعی
پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) یا NLP: فریمورک‌های جاوا اسکریپت مانند Botpress و Rasa با کمک NLP، قابلیت‌های چت بات ها را بهبود می‌دهند. سادگی استفاده از جاوا اسکریپت، نقش مهمی در توسعه چت بات ها دارد.
فریمورک‌های چت بات: فریمورک‌هایی مانند Dialogflow و Microsoft Bot به توسعه‌دهندگان اجازه ساخت چت بات های پیچیده با کمک جاوا اسکریپت را می‌دهند.
محدودیات و چالش‌های استفاده از جاوا اسکریپت
مسایل مربوط به سازگاری مرورگرها: با وجود امکانات و قابلیت‌های بیشماری که برای توسعه نرم افزار با کمک جاوا اسکریپت وجود دارد اما همچنان محدودیاتی نیز دیده می‌شود؛ از جمله مسایل مربوط به سازگاری روی مرورگرهای مختلف. توسعه‌دهندگان بایستی از تکنیک‌های مانند polyfill برای اطمینان از ثبات رفتار برنامه استفاده کنند.
مسایل مربوط به امنیت: از آنجایی که جاوا اسکریپت در سمت کاربر یا کلاینت اجرا می‌شود، نگرانی‌های امنیتی مانند XSS (تزریق اسکریپت از طریق وبگاه) وجود دارد که بایستی به آن توجه ویژه داشت. بایستی از بهترین و به‌روزترین روش برای پیاده‌سازی نرم‌افزار استفاده کرد تا اینکه تا حد امکان نگرانی‌های امنیتی کاهش داده شود.